Pamir – życie na dachu świata

Zastanawialiście się kiedyś jak to jest żyć z dala od cywilizacji, jej udogodnień? Żyć w odizolowanym, zapomnianym, niesprzyjającym egzystencji miejscu? Żyć tam, gdzie wszystko sprowadza się do tego, aby przetrwać. Jak to jest żyć na końcu świata?

Tadżykistan w 93% zajmują góry, a średnia wysokość wynosi 3000 m.npm. Będąc w Pamirze, przez tydzień nie opuszczaliśmy zaś 4000 m.npm! W Pamir wjeżdżamy od zachodu, od strony stolicy Tadżykistanu – Duszanbe. Droga wznosi się powoli, lecz nieprzerwanie przez kilkaset kilometrów. Od Kalaikhum położonego na 1300 m.npm, aż do przełęczy Ak-Baital liczącej sobie 4655m.npm. Odcinek ten zajmuje nam rowerami prawie 2 tygodnie.

Jadąc tak, początkowo wzdłuż rzeki Pandż, później odbijając na kolejne pomniejsze przełęcze, obserwuje się jak z każdym kilometrem, będąca niemal wszędzie zieleń, wypierana jest stopniowo przez szarobrunatny kolor skał. W pewnym momencie, za miastem Langar i przełęczą Kargusz, na dobre żegnamy się z roślinami, a krajobraz całkowicie dominują ciągnące się po horyzont górskie wierzchołki.

O dziwo, nawet tutaj żyją ludzie!

– W zimę? W zimę to mamy nawet -50 stopni! Chłód potęguje dodatkowo ten okropny wiatr! – mówi spotkany po drodze pasterz, poganiający solidnym kijem leniwego jaka. – Dobrze, że przynajmniej opady śniegu są niewielkie! – dodaje.  Pamir  to w dużej części wysokogórska pustynia, gdzie średni roczny opad wynosi 60-80mm! Ludzie przeżywają zimę, tylko dzięki zgromadzonym w czasie lata zwierzęcym odchodom, którymi opalają  w piecu. Nie ma tutaj żadnych drzew, a nieliczne krzewy spalają się tak szybko, że nie niosą ze sobą praktycznie żadnej wartości energetycznej.

Jeśli ktoś ciekaw, jak palą się takowe placki zapraszam do wpisu: Pieczenie chleba na krowich plackach. 

Koniec Świata?

Pamir to jedno z najbardziej niedostępnych miejsc na świecie. W linii prostej do Moskwy jest stąd 3500 kilometrów, do Stambułu 4000 kilometrów, do Pekinu tyle samo. Wydawałoby się, że nie warto tłuc się tak daleko, jednak nic bardziej mylnego! Ten na pozór surowy, monotonny krajobraz, ma w sobie coś niesamowitego, coś od czego nie można oderwać wzroku, czym nie sposób się nasycić.  Rozległe, ujmujące płaskowyże, wiecznie przykryte śniegiem szczyty, martwe, słone jeziora.

Jedynymi żyjącymi zwierzętami są tutaj świstaki, wymierająca owca pamirska (zwana owcą Marko Polo) a także desperacko poszukujące nielicznych krzaków barany i jaki. Porywisty wiatr, palące słońce i wysokie góry blokujące opady deszczu skutecznie uniemożliwiają życie roślinom. Każda kępka trawy, niewielki krzak jest niemalże na wagę złota. Mieszkający tutaj ludzie, bardzo często zmuszeni są do opuszczania swoich domów i wędrowania na długie miesiące daleko w góry, w poszukiwaniu nieogołoconych jeszcze terenów.

– Wypasamy zwierzęta całej wioski – tłumaczy łamanym rosyjskim inny spotkany za przełęczą Kargush pasterz, dodając po chwili – Zmieniamy się co kilka, kilkanaście dni. Raz ze zwierzętami idę ja, później mój brat, czy sąsiad. Trzeba współpracować!

Kiedy jesień powoli jest wypierana przez zimę, wracają oni do wioski, pakują część zwierząt do samochodów (swoich/sąsiada) lub też – jeśli ktoś się dorobi – na ciężarówkę i jadą sprzedać je do najbliższego Murgabu. Dzięki temu ludzi tych stać będzie przez następny rok na podstawowe produkty spożywcze! Mąkę, ryż, olej, jakąś herbatę i czasem kilka cukierków. W pamirskich sklepach nie ma wiele więcej. Czasem trafią się jeszcze ciastka, wafle, makaron, jakieś warzywa. Wszystko to jednak sprowadzane jest w małych ilościach. Chcąc kupić raz kilogram makaronu w Langar, dowiaduję się od dzieciaków za ladą, że nie mogą mi tyle sprzedać. Nie wystarczyłoby dla mieszkańców wsi…

Cywilizacyjny krok do tyłu.

Jestem przekonany, że Pamirczycy bez chwili zastanowienia daliby się z powrotem wcielić do Związku Radzieckiego. Nie tyko zresztą oni, ale większość najbiedniejszych byłych republik radzieckich. My za Związkiem Radzieckim nie tęsknimy, bo nasz rozwój był wówczas solidnie ograniczany. Ich kraj był rozwijany, pociągnięty został prąd, rozwinięto opiekę medyczną, edukację.   Powstał sławny Trakt Pamirski – kilkusetkilometrowa, wyasfaltowana droga przecinająca Pamir – po angielsku nazywana górnolotnie – Pamir Highway. Wtedy, po raz pierwszy zawitał tutaj postęp.

Sielanka skończyła się jednak po rozpadzie Związku Radzieckiego. Nieremontowana droga z każdym rokiem niszczeje coraz bardziej, zaś równolegle do niej, dziesiątkami, setkami kilometrów ciągną się niczemu nie służące słupy z ciągle zawieszonymi kablami. Cywilizacyjne wspomnienie, od ponad 20 lat jedynie szpecące okolicę.

Kilka lat temu, w niedostępne góry Pamiru wróciła jednak elektryczność! Nikt nie naprawił rzecz jasna słupów, nie naprawił przerwanych kabli. Na to nie ma pieniędzy. Do Pamiru dotarła cywilizacja w innej postaci. Ludzie mają dostęp do niedrogich, sprowadzanych z Chin ogniw słonecznych!  Wilgotność jest tutaj mała, zachmurzenie niewielkie. Słońce świeci niemal bez przerwy.

Dodatkowo, w większych miastach jak Murgab można usłyszeć też pracujące pełną parą generatory! Tym sposobem, w domach ponownie zamontowano żarówki, w miejsce pieców pojawiły się dzbanki elektryczne, a nawet przenośne odtwarzacze dvd –  na których ogląda się rosyjskiej produkcji kinowe hity. Wydajność, zwłaszcza paneli słonecznych, jest jednak niewielka. Kiedy chcieliśmy zagotować sobie w bani (miejska łaźnia) wodę w dzbanku, pani powiedziała jednak, że niestety nie ma takiej możliwości, gdyż chwilę temu sama robiła sobie kawę i rozładowała cały akumulator.

Życie w Pamirze nie jest łatwe…

Korytarz Wachański – ostatni nomadzi.

Na koniec kilka słów o żyjących w  Korytarzu Wachańskim Kirgizach. Jednym z ostatnich ludów koczowniczych, zupełnie odciętym od cywilizacji. Niesamowita historia ludzi odciętych od świata nie tylko ogromnymi górami, ale także zawiłą polityką wielkich mocarstw. Świetny reportaż francuskiego reżysera Lousia Meuniera – „Ostatni afgańscy Kirgizi – (Prisoners of the Afgan Pamir).”  Autor dotarł do tych ludzi, mieszkał z nimi i udokumentował ich życie, prawdopodobnie ratując w jakimś stopniu przed zapomnieniem. Baaardzo polecam! Kilka słów producenta o filmie:

Unikalny film dokumentalny o nomadach żyjących w górach Pamiru, którzy stworzyli jedną z najbardziej odizolowanych społeczności na świecie.

Wakhan to region położony w górach Pamiru na terenie Afganistanu. Swój dom znaleźli tam kirgiscy koczownicy, jedna z najbardziej odizolowanych społeczności na świecie. Mieszkają w obozach górskich na wysokości 4300 metrów nad poziomem morza. Całe plemię liczy 1200 członków, którzy codziennie walczą o przetrwanie. Żyją zaledwie kilka kilometrów od trzech rozwiniętych krajów: Chin, Tadżygistanu i Pakistanu. Niestety historia uwięziła ich na zawsze na afgańskiej ziemi. Żyją w miejscu,w którym nie ma szkół, pojazdów, energii elektrycznej ani nawet drzew. Ziemia jest niezdatna do uprawy. W obliczu postępującej globalizacji kirgiscy wędrowcy muszą walczyć o zachowanie swojego sposobu życia i unikalnych tradycji. Reżyser filmu Louis Meunier spędził cały rok podążając za nomadami. Poznał m.in. Abdula Waliego, który chciałby, aby jego najstarszy syn Nematullah ożenił się. Niestety w Wakhan kobieta warta jest sto owiec i Abdul nie może sobie pozwolić, żeby zapłacić taką cenę. Dlatego też umawia się z członkami sąsiedniego klanu i wymienia swoją 18-letnią córkę na żonę dla syna.

Dokument nakręcony z perspektywy członka plemienia pokazuje unikalne społeczeństwo stworzone przez Kirgizów. Czy ci ludzie przetrwają? Czy muszą zacząć szukać swojej przyszłości w innym miejscu?

Jeśli ktoś jest zainteresowany, film ten jest puszczany raz w miesiącu na Planete, można też znaleźć go w sieci. Na koniec kilka zdjęć Pamiru i ludzi tam żyjących. Nie zapomnijcie podać dalej tego wpisu, albo przynajmniej dać lajka. ;)

den z paste