Kok Boru / Buzkaszi – Najdziwniejszy sport świata?

Słońce w zenicie. Naprzeciwko siebie stoją dwie drużyny. Każda liczy sobie 7 osób. Zawodnicy i ich konie gotowi do startu. W końcu, ku uciesze zgromadzonych, sędzia rzuca na ziemię czarną, włochatą piłkę… Wtem zrywają się jeźdźcy, trybuny wybuchają! Spod kopyt unoszą się kłęby kurzu, nikt nie daje za wygraną. Co w tym dziwnego? Aha, zapomniałbym! Jako „piłki” używa się… martwej kozy!

Tak wygląda w przybliżeniu mecz Kok Boru – narodowej, tradycyjnej gry większości krajów Azji Środkowej. W Afganistanie i Tadżykistanie grają w Buzkaszi, Kazachstanie w Kokpar zaś w Kirgistanie, Uzbekistanie i Turkmenistanie właśnie w Kokboru. Wszystko to ta sama gra, a nazwa w każdym z krajów znaczy  – „wydzieranie sobie kozła”.

Drużyna pierwszego jeźdźca, który dopadnie leżące na środku boiska truchło kozy, przystępuje do ataku. Gra wygląda bardzo chaotycznie i gdyby nie dwukolorowe ubiory zawodników, ciężko byłoby zorientować się kto jest z kim w drużynie, jakie kto ma zadania i o co tu w ogóle chodzi.

Okazuje się, że jeden lub dwóch jeźdźców wyznaczonych jest do pilnowania bramki, a reszta do ataku i blokowania przeciwnika. Bramka ma postać kręgu, do którego należy wrzucić kozła. Jeśli jednej z drużyn udaje się kozę wrzucić do kręgu przeciwnika zdobywa ona punkt. Jeśli nie, „piłkę” przejmuje drużyna przeciwna i próbuje tej samej sztuki kilkadziesiąt metrów dalej, z drugiej strony boiska.

Nie jest to jednak takie proste. Okazuje się, że koza może ważyć 7-30 kilogramów, a weź tu podnieś z ziemi jedną ręką taki ciężar! Pozbawiona głowy koza ma zaszyty kark, a wszystkie wnętrzności pozostawione w środku. Często, kiedy zawodnik schyla się już po kozę (bez schodzenia z konia!), ta wyślizguje mu się z rąk.

Dodatkowo zawodnicy uniemożliwiają sobie jak tylko mogą zdobycie kozy. Przepychają swoim koniem konia przeciwnika, biją konia przeciwnika specjalnym biczem, czy też biją w końcu samego przeciwnika. Czasem bywa, że i jeździec spadnie pomiędzy liczne końskie kopyta. Wtedy specjalnie trenowany do Buzkaszi koń, zasłania swojego pana ciałem, tak aby nie stała mu się krzywda.

.
Jak zostać pełnoprawnym fotoreporterem.

Mistrzostwa odbywały się w Czołponacie, niedaleko jeziora Issyk Kul. W zawodach brało udział kilkanaście drużyn, z trybun zmagania obserwowały setki kibiców. Pech chciał, że zostałem bez obiektywu zoom, a jak wiadomo, z trybun do wydarzeń na boisku zazwyczaj jest daleko. Wpadam jednak na całkiem niegłupi pomysł. Przecież nie po to tyle kilometrów pokonałem, żeby nie zrobić żadnego konkretnego zdjęcia.

No wiec zakładam aparat na ramie, na drugie przewieszam torbę, w ręce trzymam inny obiektyw. Kapelusz na głowę, ciemne okulary na nos i dumnym krokiem prę pewnym krokiem wprost na mundurowego odpowiedzialnego za wpuszczanie fotografów na boisko.  – Żeby tylko wyglądać jak najbardziej profesjonalnie. – powtarzam w myślach.

– A gdzie przepustka? – pyta policjant. Wszyscy fotografowie mają specjalne wizytówki zawieszone na szyi, na których widnieje wielki napis PRESS. Stoję przed oficerem, nawet powieka mi nie zadrgała. Jestem przygotowany przecież i na taką ewentualność!

 – No drogi panie! Dziś przyjechałem do Biszkeku, z Europy samej! Nie zdążyłem się zarejestrować ani wyrobić wizytówki – kłamię w żywe oczy. – A co mnie to obchodzi? – ripostuje policjant. Nie daję jednak za wygraną i zaczynam machać przed oczami moimi trzema obiektywami, aparatem, torbą i paszportem. – Przyjechałem, żeby zrobić artykuł w polskiej gazecie na temat Kokboru – odpowiadam. Chyba zależy wam na promocji waszego sportu narodowego, prawda? – wypalam, bez chwili namysłu.

Okazało się, że zależy. Pan zmierzył mnie groźnie wzrokiem i jak to robią wszyscy mundurowi zezwalający na przejście dalej – robi krok w tył i obraca się do mnie profilem. – Droga wolna, tylko rób dobre zdjęcia! – mówi mundurowy na pożegnanie.

Postaram się, na ile pozwalają mi obiektywy…

Buzkaszi / Kok Boru – zasady gry.

Zasady w tej grze to nowa rzecz. Wprowadzono je na potrzebę pierwszego w historii festiwalu gier nomadów, na którym właśnie zostałem fotoreporterem.  Jeszcze do niedawna w grze mogła uczestniczyć dowolna ilość graczy (nawet do kilkuset!), za boisko służyła cała dolina, zaś miejsca uznawane za „bramki” wyznaczano spontanicznie – przykładowo pod oddalonym o kilkaset metrów zboczem góry.

Mecz, który mamy przyjemność oglądać, to konfrontacja Turcji i Kirgistanu.  Skoro już znalazłem się zaraz przy linii bocznej boiska, miałem okazję pogadać nieco z trenerem Kirgizów.  Trener skrupulatnie wyjaśnił, że istnieje liga kirgiska Kok Boru, która w tym sezonie liczy sobie aż 27 drużyn. Dowiedziałem się także, że w grze jest coś a’la spalony w piłce nożnej, lecz nie do końca zrozumiałem jak opisują to przepisy. Na pytanie, czy zamiast rozmawiać ze mną, nie musi on czasem dowodzić swoją drużyną – odpowiedział, że i tak wygrają.

– Turcja słaba jest, dostaną lanie! I faktycznie, Turcja, która wcale nie gra w tę grę u siebie, dostaje srogi łomot 12-0. – Dlaczego została zaproszona Turcja, skoro nie ma u nich tradycji gry w Kok-Boru? – pytam. – Marketing, marketing kolego! – śmieje się trener. Dzięki temu kilka milionów ludzi w Turcji usłyszy o naszych igrzyskach nomadów. – Pewnie z tego samego powodu na festiwal zostały zaproszone Stany Zjednoczone, czy też niektóre kraje Europy zachodniej. – dodaje.

Dawno, dawno temu… Pochodzenie gry Buzkaszi

Pewnie zastanawiacie się skąd wzięła się ta najdziwniejsza gra świata? Dlaczego gnają oni za truchłem kozła? Już śpieszę z wyjaśnieniami!

Najpopularniejsza wersja mówi o jeźdźcach, którzy uganiali się za wilkami porywającymi inwentarz z ich gospodarstw. Doganiali oni takiego wilka i wyrywali mu skradzione zwierzę, lub też – znacznie częściej – łapali samego złodzieja i następnie podrzynali mu gardło. Tak ubity wilk był przywożony do wioski i ofiarowany Biyowi (wodzowi). Bohater otrzymywał za swoje zasługi nagrodę wyznaczona przez wodza, a także wielki szacunek i uznanie u lokalnej płci pięknej.

To tyle w temacie Kok Boru. Mam nadzieję, że zaciekawił Was ten wpis. Jeszcze kilka zdjęć, także z klubowych potyczek autorstwa znajomego Mikołaja Mizera, a na samym dole krótki filmik mojego autorstwa. pozujący kilka akcji. Zaś niedługo kolejne wpisy z Kirgistanu. :)

PS>

Nocleg znaleźliśmy w sadzie zagrody dla koni – zaraz obok stadionu. Po długich rozmowach z właścicielami o wszystkim i o niczym, dowiedziałem się kilku ciekawych faktów dotyczących cen koni. Biznes założyły dwie osoby, teraz zatrudniają już 5 kolejnych, a w zagrodzie mają kilkadziesiąt koni. Cena konia sprzedawanego na ubój wynosi ~1000 dolarów, zaś koni czystych ras nawet za 30.000$. Sprzedają do Europy i Ameryki. Ceny koni do Kok Boru także nie są małe i mogą wynieść nawet 10.000 $!